Bebeklere kitap okumak, birçok ebeveyn tarafından gereksiz bir faaliyet olarak görülüyor. Çünkü bu süreçte bebeklerin duyduğunu anlamayacağı, bunların hafızalarına yerleşmeyeceği gibi bir fikir var.
Ama bilmelisin ki çevresindeki ses, koku, tat, renk, şekil, dokunma gibi tüm uyaranlar bebeğin doğduğu andan itibaren beyninde yer edinmeye başlar. Uyarılan beyin hücreleri birbirleri ile etkileşime girer ve çeşitli bağlar oluşur. Bu bağlar aslında bebeğinin tüm hayatı boyunca kullanacağı beyin kapasitesinin temellerini oluşturur.
Masal saati
Bebeklikten itibaren kendilerine masal okunan bebekler okuma alışkanlığını daha kolay kazanıyorlar. Ancak masal okuyan kişinin ses tonu, sıcaklığı, sevecen ve yakın tutumu önemli bir faktör. Çocuğa zorla ilaç yutturulur gibi ‘otur sana masal anlatacağım’ şeklindeki bir tutum çocukta tepki yaratabiliyor.
Peki masallar sadece yatmadan öce mi okunmalıdır? Prof. Dr. Ekşi soruyu şöyle yanıtlıyor: “Çocuğun ve okuyacak kişinin koşullarının uygun olduğu her zaman okunabilir. Büyükler daha önce çocukla birlikte kitap seçmişler ise çocuk bunların okunması konusunda daha istekli hale gelebilir. Gece yatmadan önce mutlaka okunması ise özellikle büyük önem taşır .”
Farklı yaşlarda farklı seviyeler
Ufak bebekler kitaptaki resimlerin ne anlama geldiğini anlamayabilirler, ama resimlere odaklanabilirler, suratlara, parlak renklere, kontrast desenlere dikkat ederler. Ninniler söylediğiniz ya da kitap okuduğunuzda bebeğinizi eğlendirir ve rahatlatırsınız.
4-6 ay arasında, bebeğiniz kitaplara ilgi göstermeye başlayabilir. Kitapları tutabilir, almaya çalışabilir, ama aynı zamanda ağzına alabilir, çiğneyebilir, düşürebilir. Bunun için bebekler için tasarlanmış yumuşak, bez kitaplar seçebilirsiniz.
6-12 ay arasında çocuğunuz objelerin resimlerini anlamaya başlar, ve çoğunlukla sevdiği tercih ettiği resimler, sayfalar ve hatta hikayeler olacaktır. Bebeğiniz siz okurken kitabı almaya çalışmak, sesler çıkarmak gibi tepkiler verecektir. 12 aylık olduğunda da sizin de yardımınızla sayfa çevirmeye başlayacaktır. Sayfalardaki objeleri işaret edecek ve sizin çıkardığınız sesleri tekrar edecektir.
Peki masalların çocuklarımızın gelişimi ve eğitimi açısından faydaları nelerdir;
- Her şeyden önce çocuklarınızla bir paylaşımda bulunmuş olursunuz.
- Masallar sayesinde çocuklarınızın karakterlerini şekillendirebilirsiniz.
- Uyku problemi yaşayan çocukların uyumasını eğlenceli hale getirebilirsiniz.
- Kavramları öğretebilirsiniz.
- Masal dinleyen çocuklar dinlemeyi, konuşmalı ve anlamayı iyi öğrenirler.
- Masallarla çocuklarınızın hayal güçlerini geliştirebilirsiniz.
- Masal dinleyen çocukların kelime dağarcıkları gelişir.
- Çocuklarınızı masal karakterlerine özendirerek o masal karakteri gibi bir çocuk olmasını sağlayabilirsiniz.
- Siz büyükler olarak karşılaşabilecekleri tehlikelerin farkındasınız ama onlar değiller, masallar ile karşılaştıkları olumsuz durumlarda nasıl hareket etmeleri gerektiğini anlatabilirsiniz.
- Geceleri masal dinleyerek uyuyan çocuklar daha rahat uyurlar, sizin sevginizi ve şefkatinizi hissederler.
- Masallar sayesinde çocuklarınızı yaptıkları hatalar konusunda onu incitmeden uyarabilir ve nasihat verebilirsiniz.
Bebeklere kitap okumaya ne zaman başlanmalı?
Bebeğe kitap okumaya 6. ayından itibaren başlayabilirsiniz. 6. ay, bebeğinizin için her anlamda bir dönüm noktasıdır, bebeğin artık başını dik tutabilir ve kucakta rahat oturabilir. Ayrıca dikkati de gelişmiştir. Bu yüzden 6. ay, kitap okumaya başlamak için ideal bir zaman!
Bebek kitapları seçerken nelere dikkat etmelisiniz?
- Bebeğin ilk kitabı kalın yapraklı, kısa ve az cümlelerden oluşmalı.
- Bebeklere okunacak kitaplar bol renkli ve karmaşık resimler bulunmayan bir içeriğe sahip olmalı.
- İçeriği bebeğin yaşına uygun olmalı. Anlamayacağı kavramlara sahip olmamalı.
- Somut ama mesaj taşıyan ifadeler içermeli. Bu konuda bebek masalları faydalı olabilir.
- Dokunduğunda hissedebileceği kabartmalara ya da dokulara sahip olmalı (keçe kitaplar gibi).
Bebeğinize kitap okurken nelere dikkat etmelisiniz?
- Kitap okuma işini doğru zamanda gerçekleştirmelisiniz. Mesela bebeğinizin karnının tok, altının temiz ve rahat olduğu bir an uygun zaman olabilir.
- Bebeğinize kitap okurken hem fiziksel hem de zihinsel olarak başla bir işle ilgilenmemelisiniz. Çalan telefona cevap vermek ve ocaktaki yemeği düşünmek gibi faaliyetler, bebeğinizin konsantrasyonunun bozulmasına neden olur.
- Bebeğinizin sıkılıp sıkılmadığını takip etmelisiniz. Eğer sıkılırsa kitap okumayı kesmelisiniz.
- Kitaptaki resimlere bakmasını sağlamalı ve bu resimlerin ne olduğunu yüksek sesle söylemelisiniz.
- Resimleri açıklarken parmağıyla göstermesini sağlamalısınız.
- Kitabı okurken vücudunuzu ve sesinizi resimlere uygun olarak kullanmalısınız. Örneğin bir köpeğin havladığı yazıyorsa siz de benzer bir şekilde havlamalısınız.
- Bebeğinizin kitabı tutmasına, ağzına sokmasına, sayfaları çevirmesine izin vermelisin. Kitabı incelemesine ve tanımasına yardım etmelisiniz.
- Dikkatle baktığı bir sayfa olursa o sayfayı uzun uzun açıklamalısınız.
- Seçim yapmasına izin vermelisiniz. Kitapları ona gösterip tercih yapmasını sağlamalısınız.
- Okunmasından keyif aldığı bir kitap varsa onu sık sık okumalısınız. Bu sizin için sıkıcı olabilir ama onun için eğlenceli bir aktivitedir. -Kitap okurken bebeğinize sarılmak, onun güvenme, sıcak ve sizinle bağlı hissetmesini sağlar.
- Vurgulu ve yeri geldiğinde sesinizi karakterlere göre değiştirip, ses tonunuzu yükseltip alçaltarak okuyun.
- Yazılanları aynen okumaya çalışmayın. Arada bir durun ve sorular sorup yazılanlar veya resimler hakkında yorumlar yapın. (Kedi nerede? Aaa burada! Ne kadar şirin siyah bir kedi…) Çocuğunuz henüz yanıt veremez ama bunlar aklının bir kenarında duracaktır.
- Ninniler söyleyin, komik hayvan taklitleri yapın, okumanın zevkli bir aktivite olduğunu gösterecek her şeyi yapın.
- Bebekler sözlerin şarkıların, vs tekrar edilmesini çok severler ve bundan öğrenirler. Bu sebeple kitapları tekrar tekrar okumaktan çekinmeyin. Tekrar okurken de vurguların her seferinde benzer olmasına dikkat edin.
- Bebeğiniz biraz daha büyüdüğünde, onu eskisine göre daha farklı olarak , sert kalın kapaklı ve sert sayfalı kitaplarla okumaya teşvik edebilirsiniz.
Neler okumalı?
- Bebekler için seçeceğiniz kitaplar basit, tekrarlayan metinler içeren ve net resimli kitaplar olmalıdır. İlk birkaç ay içerisinde çocuğunuz sesinizi dinlemekten hoşlanır, bu sebeple herhangi bir şey okuyabilirsiniz. Özellikle de tekerleme içeren yazılar.. Bebeğinizin resimlere bakmaktan hoşlanmasından ötürü düz fon üzerine basit resimler olan kitaplar seçmelisiniz.
- Bebeğiniz eliyle kavramaya başladığında, içerisinde suratlar, parlak renkler ve şekiller olan kumaş veya vinil kitaplar okuyabilirsiniz. Bebeğiniz kitapların içeriğinden anlamaya başladıktan sonra karton veya sert sayfaları olan ve içerisinde bebek resimleri ve bildiği objelerin (oyuncak, meyve, …) resimleri olan kitaplar okuyabilirsiniz. Yemek yemeğe başladıktan ya da banyo küvetinde vakit geçirmeye başladıktan sonra bu konseptleri içeren basit hikaye kitapları okuyabilirsiniz. Konuşmaya başladığında ise bebeğinizin tekrar edebileceği kelimeler ve basit paragraflar içeren kitaplar seçebilirsiniz.
- Aynalı ve değişik dokulu kumaşlar içeren kitaplar da bu yaş grupları için çok idealdir. Kitapları ellerinde tutup oynayabilirler. Kalın sayfalı kitaplar bebeklerin sayfalarını çevirebilmeleri açısından uygundur. Kumaş ve vinil kitapları gittiğiniz her yerde bebeğinizin yanında bulundurabilirsiniz, yıkanabilir özellikleri sebebiyle küvette bile kullanılabilir. Bebekler her yaşta tanıdıkları, sevdikleri kişilerin fotoğraflarından oluşan albümlere bakmaya bayılırlar. Ayrıca her bebeğin bir tekerlemeli ninni kitabı olmalıdır.
- Bebeğinizin iyi bir kitap okuyucusu olmasının en iyi yolu evin her yerinde kitaplar olmasıdır. Bebeğiniz oyuncak sepetini açıp içinden oyuncak seçme yaşına geldiğinde, oyuncak sepetine kitap da koymalısınız.
- Bebeğinize tekerlemeler, şarkılar ve ninniler de okuyabilirsiniz. Çünkü bunlar tekrarlayan sesler içerir ve belli bir ritme sahiplerdir. Bu yönleriyle bebeğinizin ilgisini çekerler.
